Giảo Cổ Lam- Công dụng và cách sử dụng an toàn

Giảo cổ lam – loại thảo dược được ví như “nhân sâm của phương Nam” – đang thu hút sự quan tâm nhờ nhiều lợi ích sức khỏe đã được nghiên cứu chứng minh. Bài viết sẽ giúp bạn hiểu rõ hồ sơ khoa học, cách dùng đúng và những lưu ý quan trọng khi sử dụng loại cây quý này.

 

Giới thiệu nhanh

Giảo cổ lam, hay Jiaogulan, là một loại thảo dược quý giá với nhiều lợi ích cho sức khỏe, được sử dụng từ xa xưa bởi các vua chúa để tăng cường sức khỏe và duy trì vẻ đẹp. Chứa các thành phần chính như flavonoid và saponin, giảo cổ lam cung cấp nhiều vitamin và khoáng chất thiết yếu.

Cây này có nguồn gốc từ Trung Quốc, Ấn Độ, Nhật Bản, Hàn Quốc và hiện nay cũng được trồng tại Việt Nam, đặc biệt ở vùng núi Phan Xi Păng và Hòa Bình. Nghiên cứu cho thấy giảo cổ lam có chất lượng tương đương với sản phẩm từ các nước khác. Với tác dụng chống oxy hóa, kháng khuẩn và hỗ trợ làm đẹp da, giảo cổ lam là một lựa chọn tuyệt vời cho sức khỏe và sắc đẹp.

 

Hồ sơ khoa học

Danh mục	Thông tin nổi bật
Danh pháp	Gynostemma pentaphyllum (Thunb.) Makino
Bộ phận dùng	Toàn thân trên mặt đất, thường thu hái vào mùa hè–thu
Hoạt chất chính	Gypenosides (saponin), flavonoid (quercetin, rutin), polysaccharide, vitamin & khoáng
Hàm vị an toàn	WHO xếp vào nhóm “dược liệu an toàn, không gây độc khi dùng đúng liều”

Lợi ích sức khỏe đã được chứng minh 

• Có tính chất chống oxy hóa

Theo nghiên cứu năm 2019, chiết xuất từ Giảo cổ lam giúp giảm đáng kể malondialdehyde (MDA) – sản phẩm phụ của stress oxy hóa – đồng thời làm tăng glutathione (GSH) và hoạt tính của enzyme chống oxy hóa quan trọng như superoxide dismutase (SOD) . Đây là những chỉ số then chốt phản ánh khả năng chống stress oxy hóa, giúp loại bỏ gốc tự do trước khi chúng gây tổn hại tế bào.

Ngoài ra, một nghiên cứu từ Molecules (2016) trên mô hình chuột ức chế miễn dịch cho thấy polysaccharide từ Giảo cổ lam không chỉ nâng cao SOD, GSH‑Px và catalase (CAT) mà còn hạ thấp mức MDA – chứng minh hiệu quả chống oxy hóa và bảo vệ hệ miễn dịch của dược liệu này. Nhờ vậy, Giảo cổ lam rất có tiềm năng trong việc giảm thiểu stress oxy hóa, hỗ trợ làm chậm lão hóa và duy trì chức năng tế bào khỏe mạnh.

 

• Ổn định đường huyết

Theo nghiên cứu phân tích, saponin từ Giảo cổ lam (gypenosides) là thành phần chính giúp hạ và ổn định đường huyết ở người bệnh tiểu đường tuýp 2. Trong các thí nghiệm trên chuột bị tiểu đường do streptozotocin, gypenosides làm giảm đáng kể lượng đường huyết, tăng mức insulin và cải thiện chỉ số mỡ máu - chứng minh rõ hiệu quả chống đái tháo đường.
Một nghiên cứu lâm sàng nhỏ ở người mắc tiểu đường tuýp 2 cho thấy uống trà Giảo cổ lam hàng ngày giúp tăng độ nhạy insulin, cải thiện kiểm soát đường huyết như giảm HbA1c và đường huyết lúc đói. Gypenosides cũng có khả năng ổn định lưu thông máu và ngăn ngừa biến chứng do tiểu đường nhờ giảm viêm và cải thiện chức năng gan.

 

• Tốt cho máu và tim mạch

Theo một phân tích hệ thống gồm 22 thử nghiệm lâm sàng, Giảo cổ lam (Gynostemma pentaphyllum) có hiệu quả đáng kể trong việc giảm tổng cholesterol (TC), triglyceride (TG) và LDL-C, đồng thời nâng cao HDL‑C, tác dụng tương đương các thuốc hạ mỡ máu như statin, nhưng an toàn hơn với nguy cơ tác dụng phụ thấp hơn đáng kể.
Ngoài ra, nghiên cứu trên động vật cho thấy gypenosides trong Giảo cổ lam giúp điều hòa huyết áp thông qua cơ chế giải phóng nitric oxide và giãn mạch, hỗ trợ lưu thông máu và giảm áp lực lên tim. Một kiểm tra lâm sàng trên bệnh nhân tăng huyết áp cho thấy khoảng 82% người dùng Giảo cổ lam kiểm soát tốt huyết áp, tỷ lệ tương đương nhân sâm và cao hơn một số thuốc chuẩn.

 

• Chống ung thư

Giảo cổ lam chứa saponin – hoạt chất đã được chứng minh có khả năng ức chế sự phát triển của tế bào ung thư và ngăn hình thành khối u mới. Một số nghiên cứu cho thấy saponin có thể tiêu diệt tế bào ung thư ở phổi, vú, đại tràng và tử cung thông qua cơ chế điều hòa chu kỳ tế bào và kích hoạt quá trình tự chết (apoptosis).

Bên cạnh đó, Giảo cổ lam còn giúp tăng cường miễn dịch, hỗ trợ cơ thể phát hiện và tiêu diệt tế bào bất thường từ sớm. Nhờ vậy, nó được đánh giá là thảo dược tiềm năng trong việc hỗ trợ phòng ngừa ung thư, nhất là khi kết hợp với lối sống lành mạnh.

 

• Bảo vệ tốt cho gan

Giảo cổ lam chứa gypenosides – hoạt chất được chứng minh có tác dụng bảo vệ gan và tái tạo tế bào gan. Theo nghiên cứu đăng trên Chinese Medicine (2024), chiết xuất giảo cổ lam giúp giảm tổn thương gan do độc tố, nhờ điều hòa con đường chống viêm và chống chết tế bào gan.

Một nghiên cứu khác trên Phytomedicine (2018) cũng cho thấy, giảo cổ lam có khả năng giảm mỡ gan, chống viêm và tăng enzyme chống oxy hóa, đặc biệt hiệu quả với gan nhiễm mỡ không do rượu (NAFLD).

Nhờ đó, giảo cổ lam có thể hỗ trợ người bị viêm gan, gan nhiễm mỡ, hoặc người thường xuyên uống rượu, dùng thuốc lâu dài.

 

• Tăng cường sức khỏe

Nghiên cứu trên Journal of Ethnopharmacology (2021) cho thấy chiết xuất từ giảo cổ lam có khả năng kích thích hoạt động của tế bào miễn dịch, từ đó hỗ trợ phòng ngừa bệnh tật và tăng cường sức khỏe toàn thân. Ngoài ra, giảo cổ lam còn có tác dụng giảm stress, an thần nhẹ, hỗ trợ ngủ ngon hơn, kiểm soát cân nặng, giảm mỡ thừa, chống lão hóa, cải thiện chán ăn và ổn định đường huyết – tất cả đều góp phần cải thiện chất lượng sống. Trước đây, loại thảo dược này được xem là “trà trường thọ” trong dân gian và từng là dược liệu quý chỉ dành cho giới quý tộc phương Đông.

 

Cách dùng & liều khuyến nghị

Dạng chế biến	Liều tham khảo	Gợi ý cách dùng
Trà Giảo cổ lam (lá khô)	2–4 cốc/ngày (~1–4 g lá khô/lần)	Hãm nước 90–100 °C trong 3–5 phút, uống trước/sau ăn để hỗ trợ tiêu hóa và thư giãn
Chiết xuất (aqua extract)	6 g/ngày, chia 2 lần (2 × 3 g) trước bữa ăn cho tiểu đường type 2	Uống trà 30 phút trước bữa ăn để ổn định đường huyết
Viên nang/chiết xuất cô đặc	200–225 mg x 2 lần/ngày trong 12 tuần (hỗ trợ giảm cân/gây ức chế mỡ)	Uống sáng và tối sau ăn chính
Viên nang điều trị cholesterol	10 mg chiết xuất gypenosides × 3 lần/ngày	Phù hợp người cần hỗ trợ mỡ máu, dùng theo hướng dẫn của bác sĩ

 

Đối tượng nên/ không nên dùng

Nên dùng

• Người muốn tăng cường hệ miễn dịch, sức đề kháng tự nhiên
• Người cần ổn định huyết áp, mỡ máuNgười mắc tiểu đường type 2 hoặc cần kiểm soát đường huyết
• Người muốn giảm cân, đốt cháy mỡ nội tạng

Không nên dùng

• Phụ nữ mang thai hoặc cho con bú
• Người đang dùng thuốc chống đông máu (aspirin, warfarin...)
• Người có bệnh tự miễn (ví dụ lupus, viêm khớp dạng thấp)
• Người đang dùng thuốc điều trị huyết áp, tiểu đường
• Người có bệnh tiêu hóa nhạy cảm

Lưu ý

• Liều dùng tối đa: Không quá 20g/ngày và không dùng quá 4 tháng liên tục.

• Tác dụng phụ có thể gặp: Buồn nôn, tiêu chảy, mất ngủ (nếu dùng vào buổi tối).

• Không để trà/thuốc sắc qua đêm: Dùng hết trong ngày để tránh biến đổi thành phần.

• Có thể làm hạ đường huyết: Thận trọng với người đang điều trị tiểu đường.

• Không dùng cho các đối tượng sau:

  • Phụ nữ mang thai hoặc cho con bú (thiếu bằng chứng an toàn; nguy cơ gây bất thường thai nhi đã được ghi nhận trong nghiên cứu trên động vật).

  • Người đang dùng thuốc chống đông máu (tăng nguy cơ chảy máu).

• Không bôi ngoài da: Thiếu dữ liệu an toàn; có thể gây kích ứng hoặc phát ban.

 

Cách chọn Giáo Cổ Lam chất lượng

• Chọn loại 5 lá (ngũ diệp sâm) – chứa nhiều saponin, an toàn hơn loại 7 lá.

• Lá khô, giòn, xanh nâu – pha có vị đắng nhẹ, hậu ngọt.

• Ưu tiên vùng núi cao – như Sapa, Mộc Châu, Yên Bái.

• Có nguồn gốc rõ ràng – đạt chuẩn GACP-WHO, ISO...

• Không ẩm mốc, không lẫn tạp chất.

• Dạng viên/cao – nên chọn sản phẩm có công bố hàm lượng hoạt chất.

 

Cách dùng được nhiều người áp dụng

• Trà pha đơn giản: 2 – 4 g lá khô pha với 200–250 ml nước sôi (90–100 °C), hãm 10 phút.
• Trà kết hợp nhân sâm và cam thảo: Pha lá giảo + nhân sâm + cam thảo (mỗi vị khoảng 1–2 g).
• Nước trà pha lạnh kết hợp trái cây: 1,5 tsp trà giảo + nước trái cây (cam, lê, mâm xôi, bạc hà).
• Dạng viên/chiết xuất cô đặc: Uống 200–450 mg chiết xuất/viên, 2 lần/ngày theo hướng dẫn nhãn.

 

Hỏi – Đáp nhanh

• Giảo cổ lam có vị gì?
  ➤ Vị đắng nhẹ lúc đầu, hậu ngọt thanh như cam thảo.

• Dùng giảo cổ lam vào lúc nào tốt nhất?
  ➤ Buổi sáng hoặc đầu giờ chiều, tránh uống tối muộn (dễ gây tỉnh táo, khó ngủ).

• Giảo cổ lam có thể dùng hàng ngày không?
  ➤ Có, nhưng nên dùng theo đợt (2–3 tháng, nghỉ 1–2 tuần).

• Có nên dùng giảo cổ lam khi đang dùng thuốc tây?
  ➤ Cần tham khảo bác sĩ, nhất là khi đang dùng thuốc huyết áp, tiểu đường, chống đông máu.

• Trẻ em dùng được không?
  ➤ Không khuyến nghị dùng cho trẻ dưới 12 tuổi nếu không có chỉ định y khoa.

 

Fun fact

• Tên gọi “cỏ trường thọ” xuất phát từ việc người dân vùng núi Tây Nam Trung Quốc – nơi dùng giảo cổ lam như trà hàng ngày – có tỷ lệ sống trên 100 tuổi rất cao.

• Dù không cùng họ với nhân sâm, nhưng giảo cổ lam chứa tới hơn 80 loại saponin – cao hơn cả nhân sâm (30–40 loại), giúp nâng cao sức khỏe toàn diện.

• Cây mọc hoang trên núi đá vôi, không cần phân bón hay thuốc trừ sâu – là dược liệu gần như “thuần khiết tự nhiên”.

Nguồn: 

1. https://www.sciencedirect.com/science/article/pii/S1756464624006546?utm
2. https://www.mdpi.com/1420-3049/21/8/1085?utm
3. https://tracuuduoclieu.vn/nghien-cuu-khoa-hoc-ve-cay-giao-co-lam.html
4. https://www.frontiersin.org/journals/pharmacology/articles/10.3389/fphar.2023.1215150/full?utm
5. https://caringsunshine.com/relationships/relationship-heart-and-jiaogulan-2/?srsltid=AfmBOorG-eVJXKrp5eZnsG7TZQH1vzD17hnXgElip9RXjQ6x8gxRq6cc&utm
6. https://tea-side.com/jiaogulan-tea-gynostemma-pentaphyllum/?utm
7. https://www.mdpi.com/2072-6643/17/5/767?utm
8. https://www.verywellhealth.com/the-lowdown-on-jiaogulan-88940?utm
9. https://www.kuchatea.com/blog/adaptogens-tea/?utm
10. https://www.goodnature.com/recipes/jiaogulan-tea-juice-blend?utm
11. https://this.place/en/blogs/inhaltsstoffe-kosmetik/geschichte-und-wirkung-von-jiaogulan 
12. https://medlatec.vn/tin-tuc/giao-co-lam-la-gi-co-tac-dung-the-nao-den-suc-khoe-s51-n31118 
13. https://www.vinmec.com/vi/y-hoc-co-truyen/duoc-lieu/uong-giao-co-lam-hang-ngay-co-tot-khong/ 
14. https://www.verywellhealth.com/the-lowdown-on-jiaogulan-88940 
15. https://www.webmd.com/vitamins/ai/ingredientmono-265/jiaogulan