Khám phá công dụng đã được chứng minh, hồ sơ khoa học, cách sử dụng hiệu quả và những lưu ý quan trọng khi dùng Đông trùng hạ thảo – vị dược liệu quý giá từ tự nhiên.
Giới thiệu nhanh
Đông trùng hạ thảo (Cordyceps sinensis hay Ophiocordyceps sinensis) là một loài nấm ký sinh đặc biệt mọc trên cơ thể ấu trùng sâu bướm thuộc họ Hepialidae, phân bố chủ yếu tại vùng núi cao Trung Quốc, Nepal và Tây Tạng. Nấm này thuộc nhóm Ascomycetes và được người Việt, đặc biệt là người lớn tuổi, sử dụng phổ biến như một loại dược liệu bổ sung sức khỏe lâu đời.
Trong y học cổ truyền và dân gian, Cordyceps được cho là có khả năng tăng cường miễn dịch, chống lão hóa, cải thiện sinh lý, hỗ trợ gan, thận, giảm ho mãn tính, tiểu đêm, mệt mỏi kéo dài và nhiều vấn đề khác. Tuy nhiên, bằng chứng khoa học về các tác dụng này vẫn còn hạn chế. Một số nghiên cứu cho thấy Cordyceps có thể ảnh hưởng đến chức năng miễn dịch hoặc làm tăng nguy cơ chảy máu khi dùng chung với thuốc chống đông.
Dù thiếu các bằng chứng lâm sàng rõ ràng, Cordyceps vẫn được người Việt sử dụng rộng rãi, phần lớn do truyền thống văn hóa và niềm tin được duy trì qua nhiều thế hệ.
Hồ sơ khoa học
|
Danh mục |
Thông tin nổi bật |
|
Danh pháp |
Cordyceps sinensis, Cordyceps militaris |
|
Bộ phận dùng |
Toàn thể nấm và ấu trùng ký sinh hóa |
|
Hoạt chất chính |
Cordycepin, adenosine, polysaccharide, sterol |
|
An toàn - dược lý |
WHO xếp vào nhóm không độc khi dùng liều hợp lý |
Đông Trùng Hạ Thảo
-
Tên: Đông trùng hạ thảo
-
Tác Dụng Lên Da: làm đẹp da, chống lão hóa.
-
Tác Dụng Cho cơ thể: tăng sức đề kháng, tăng cường sinh lý, hỗ trợ điều trị tiểu đường
Lợi ích sức khỏe đã được chứng minh
3.1 Tăng hiệu suất vận động và sinh lý
Theo Journal of Dietary Supplements (2017), cordycepin từ Cordyceps giúp tăng chuyển hóa ATP và cải thiện VO₂ max ở người tập luyện thể thao.
Một nghiên cứu trên người trung niên tại Hàn Quốc (Nutrition Rese
arch and Practice, 2023) cũng cho thấy VO₂ max tăng 7% sau 6 tuần sử dụng Cordyceps militaris.
3.2 Hỗ trợ điều trị tiểu đường
Cordyceps cải thiện độ nhạy insulin và giảm HbA1c theo Evidence-Based Complementary and Alternative Medicine (2020). Hơn 90% bệnh nhân trong các nghiên cứu Trung Quốc có kết quả đường huyết cải thiện rõ rệt.
3.3 Chống lão hóa & làm đẹp da
Một bài công bố trên International Journal of Molecular Sciences năm 2021 cho thấy cordycepin kích hoạt các enzym chống oxy hóa như SOD và catalase, từ đó làm chậm lão hóa tế bào da.
3.4 Cải thiện ham muốn tình dục
Nghiên cứu của Phytotherapy Research chứng minh: dùng Cordyceps militaris trong 40 ngày giúp tăng mức testosterone tự nhiên và cải thiện ham muốn tình dục ở nam giới.
3.5 Kháng viêm, tăng đề kháng
Theo tạp chí Mediators of Inflammation, cordycepin có thể làm giảm các chất trung gian gây viêm như TNF-α, IL-1β và đồng thời tăng hoạt động của tế bào NK – hàng rào miễn dịch tự nhiên.
3.6 Hỗ trợ chức năng thận
Một tổng hợp dữ liệu từ 22 nghiên cứu với hơn 1.700 bệnh nhân mắc bệnh thận mạn tính, được đăng tải trên Frontiers in Pharmacology, chỉ ra Cordyceps giúp cải thiện đáng kể chức năng lọc cầu thận, giảm creatinin huyết và protein niệu.
3.7 Chống ung thư
Theo Frontiers in Oncology (2023), cordycepin có khả năng kích hoạt quá trình apoptosis – khiến tế bào ung thư gan, phổi và dạ dày tự chết đi, mở ra hướng điều trị hỗ trợ mới cho bệnh nhân ung thư.
Cách dùng & liều khuyến nghị
|
Dạng chế biến |
Liều tham khảo |
Gợi ý trải nghiệm |
|
Trà khô Cordyceps |
5–8 con hãm 300 ml nước 80°C, uống sáng |
Cho thêm kỷ tử hoặc tâm sen tăng vị ngọt mát |
|
Viên nang |
500 mg/ngày, chia 1–2 lần sau ăn |
Uống sau bữa sáng/trưa để giảm đầy bụng |
|
Ngâm mật ong |
10 con/500 ml mật, ngâm 2 tuần |
Uống 2 thìa/ngày vào sáng hoặc tối trước khi ăn |
|
Hầm/cháo |
5 con/người, nấu chung với gà/hạt sen |
Dùng khi mới ốm dậy, điều dưỡng người cao tuổi |
Đối tượng nên / không nên dùng
Nên:
- Người mệt mỏi, suy nhược, cần tăng sức bền.
- Nam giới yếu sinh lý, phụ nữ giai đoạn tiền mãn kinh.
- Bệnh nhân tiểu đường, gan nhiễm mỡ, thận yếu.
Thận trọng / Tránh dùng:
- Phụ nữ mang thai (thiếu dữ liệu an toàn).
- Trẻ em < 10 tuổi.
- Người dị ứng nấm hoặc đang dụng thuốc chống đông máu.
Cách chọn đông trùng hạ thảo chất lượng
- Quan sát màu sắc: vàng sáng, sợi đều, mùi thơm nhẹ.
- Nguồn gốc rõ ràng: ưu tiên loại nuôi cấy trong môi trường vô trùng.
- Chuẩn hoá hoạt chất: chứa ≥ 0.2% cordycepin hoặc ≥ 20% polysaccharide.
- Bảo quản: trong túi zip kín, nơi khô, mát, tránh ánh nắng.
Cách dùng được nhiều người áp dụng
- Trà thanh lọc cơ thể, tăng đề kháng: Đông trùng hạ thảo+ kỷ tử + cam thảo.
- Soup bổ thận: Gà ác hầm đông trùng hạ thảo+ hạt sen + đương quy.
- Sinh tố trẻ hoá da: Bột Đong trùng hạ thảo+ sữa hạt + bơ + mật ong.
Hỏi – Đáp nhanh (FAQ)
Q: Có nên uống đông trùng hạ thảo vào buổi tối?
A: Có thể, nhưng nên tránh uống quá sát giờ ngủ nếu bạn nhạy cảm với hoạt chất kích thích chuyển hóa.
Q: Uống lâu dài có hại gan thận không?
A: Các nghiên cứu lâm sàng cho thấy an toàn trong 3–6 tháng sử dụng liên tục. Vẫn nên nghỉ 2 tuần mỗi chu kỳ 3 tháng để tránh quá tải enzyme gan.
Q: Dùng cho người lớn tuổi có an toàn không?
A: Rất phù hợp, nhất là người cao tuổi yếu sức, suy giảm trí nhớ hay mất ngủ, nhưng cần bắt đầu liều thấp.
Fun fact
Cordyceps từng được gọi là “vàng mềm Tây Tạng” – có lúc giá tới 20.000 USD/kg do độ hiếm và công dụng dược lý vượt trội.
Nguồn tham khảo
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31352069/
- https://www.sciencedirect.com/topics/medicine-and-dentistry/cordyceps
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28094514/
- https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC10238682/
- https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/31637785/
- https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6684867/
- https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC7040871/
