Đương Quy: Công dụng, các bài thuốc sử dụng

Đương quy là vị thuốc Đông y nổi tiếng với tác dụng bổ huyết, điều kinh và tăng cường sức khỏe nữ giới. Dược liệu này còn được ví như “nhân sâm cho phụ nữ” nhờ nhiều lợi ích đã được khoa học hiện đại chứng minh.

 

Giới thiệu sơ lược về Đương quy

 

Đương quy là vị thuốc có nguồn gốc từ Trung Quốc. Đây là loại cây thân thảo lớn, sống nhiều năm, cao 40 – 80cm, thường phát triển ở các vùng núi có độ cao từ 2.000 – 3.000m với khí hậu ẩm mát. Lá của cây đương quy thường có hình mác dài, cuống ngắn hoặc không cuống. Cụm hoa tán kép, mang màu trắng lục nhạt.

 

Ở Việt Nam, cây đương quy được trồng từ những năm 1960. Hiện nay, vị thuốc này được trồng nhiều ở các tỉnh vùng Tây Bắc như Lào Cai, Hòa Bình, Lai Châu và ở Tây Nguyên như Đà Lạt, Lâm Đồng…

 

 

Rễ đương quy có hàm lượng tinh dầu chiếm đến 0,26%. Đây cũng là thành phần chính quyết định tác dụng của đương quy. Bên cạnh tinh dầu, rễ đương quy còn có các hợp chất khác như courmarin, sacharid, axit amin, sterol… Ngoài ra, cây đương quy còn có chứa nhiều loại vitamin tốt cho sức khỏe chẳng hạn như vitamin B12.

 

Hồ sơ khoa học

Danh mục	Thông tin nổi bật
Danh pháp	Angelica sinensis (Oliv.) Diels
Bộ phận dùng	Rễ phơi/sấy khô
Hoạt chất chính	Ferulic acid, Z-ligustilide, butylidenephthalide, polysaccharide
An toàn – dược lý	An toàn khi dùng đúng liều; đã được thử nghiệm độc tính cấp, bán trường diễn ở liều cao – không gây hại đáng kể (theo Viện Dược liệu Việt Nam, WHO)

 

Lợi ích sức khỏe đã được chứng minh

 

• Tâm trạng thay đổi bất thường và trầm cảm

Do đặc tính tiếp thêm sinh lực và kích thích tinh thần, cây đương quy có tác dụng giảm trầm cảm và giảm tác động lên hệ thống của chúng ta. Có một mối quan hệ giữa việc giải phóng dopamine và serotonin trong cơ thể chúng ta từ một số thành phần tích cực nhất định của đương quy, điều này có thể giải thích về chất lượng tuyệt vời của chất bổ sung này.

 

• Chấm dứt những cơn đau bụng kinh

Theo Mount Sinai Health (Mỹ), Đương quy được sử dụng phổ biến trong Đông y để điều trị rối loạn kinh nguyệt, đau bụng kinh và tăng lưu thông máu vùng chậu

Cây đương quy được gọi là sâm tố nữ bởi vì tác dụng của nó đối với các triệu chứng của hội chứng tiền kinh nguyệt và mãn kinh. Chuột rút, thay đổi tâm trạng và cảm giác khó chịu trong kỳ kinh nguyệt được giảm bớt nhờ đặc tính chống co thắt của đương quy và đồng thời giúp nạp lại máu sau kỳ kinh nguyệt để bạn không bị cảm thấy yếu ớt hoặc mệt mỏi trong nhiều ngày sau đó.

 

• Sức khỏe làn da

Các hợp chất chống oxy hóa được tìm thấy trong sâm tố nữ đóng vai trò quan trọng trong việc giữ cho làn da luôn tươi trẻ và khỏe mạnh. Đặc biệt hơn, cây đương quy hoạt động như một chất chống viêm và kháng khuẩn đối với các bệnh về da như rụng tóc, vẩy nến và chàm, làm giảm nhanh chóng sự khó chịu và sự xuất hiện của những bệnh ngoài da này.

 

• Giải độc cơ thể

Một trong những nơi phổ biến nhất để các chất độc và các chất có thể gây hại xuất hiện trong cơ thể là trong máu. Có thể khó làm sạch máu, nhưng hàm lượng cao các chất dinh dưỡng và vitamin có trong sâm tố nữ như axit folic, biotin và vitamin B12, thực sự có tác dụng làm sạch máu và giảm độc tố trên toàn cơ thể bạn.

 

• Tuần hoàn

Việc bổ sung đương quy có thể giúp cải thiện tình trạng thiếu máu và tăng cường khả năng vận chuyển oxy đến các mô và cơ quan. Theo một nghiên cứu đăng trên Phytotherapy Research (2011), chiết xuất Đương quy làm tăng sản sinh hồng cầu và cải thiện lưu lượng máu ở chuột bị thiếu máu do hóa chất.

Đặc biệt, trong Đông y, Đương quy còn được mệnh danh là "nhân sâm dành cho phụ nữ" nhờ khả năng điều hòa hormone estrogen và cải thiện kinh nguyệt. Nghiên cứu cho thấy, các hoạt chất trong Đương quy có thể điều chỉnh hoạt động nội tiết, làm giảm co thắt tử cung, hỗ trợ giảm đau bụng kinh và giúp chu kỳ ổn định hơn. Một báo cáo trên Chinese Journal of Integrative Medicine (2004) đã ghi nhận hiệu quả của Đương quy trong việc cải thiện tuần hoàn máu ở phụ nữ có kinh nguyệt không đều hoặc hội chứng tiền kinh nguyệt.

 

• Lo lắng và căng thẳng

Theo Journal of the Chinese Medical Association (2018), chiết xuất từ rễ Đương quy khi dùng liều tương đương ~100 mg/kg thể trọng trên chuột thử nghiệm cho thấy khả năng giảm hành vi lo âu rõ rệt, tương đương với Diazepam – một thuốc an thần phổ biến.

Đương quy có khả năng cải thiện được tâm trạng, giảm bớt lo lắng và căng thẳng. Đối với phụ nữ đang trải qua giai đoạn mãn kinh hoặc mãn kinh, cũng như nam giới bị lo lắng và căng thẳng thì đương quy có thể giúp kiểm soát được hormone để giảm tâm trạng thất thường và thư thái đầu óc.

 

• Sức khỏe tim mạch

Các hoạt chất như Z‑ligustilide, acid ferulic và polysaccharide trong rễ Đương quy có khả năng làm giãn mạch máu, tăng cường lưu thông máu và điều hòa huyết áp. Một tổng quan đăng trên Journal of Ethnopharmacology (2003) cho thấy chiết xuất Đương quy giúp làm giảm huyết áp nhờ kích thích sản sinh nitric oxide- chất có tác dụng thư giãn thành mạch máu. Không chỉ vậy, nghiên cứu trên động vật cũng ghi nhận Z-ligustilide giúp giãn động mạch chủ, ổn định nhịp tim và cải thiện vi tuần hoàn.

Đặc biệt, Đương quy còn có tác dụng chống kết tập tiểu cầu, từ đó giảm nguy cơ hình thành cục máu đông- một trong những nguyên nhân dẫn đến xơ vữa động mạch, đột quỵ và nhồi máu cơ tim. Theo Thrombosis Research (2019), polysaccharide từ Đương quy cho thấy hiệu quả trong việc ức chế kết dính tiểu cầu, giúp máu lưu thông trơn tru hơn.

 

• Khả năng chống oxy hóa

Các hợp chất như ferulic acid và caffeic acid giúp trung hòa gốc tự do, bảo vệ tế bào và mô khỏi tổn thương oxy hóa.

Như đã đề cập trước đó, đương quy có chứa nhiều hợp chất hóa học mạnh mẽ có nhiều tác dụng đối với cơ thể chúng ta, bao gồm loại bỏ các gốc tự do trước khi chúng có thể làm hỏng hệ thống cơ quan của chúng ta và gây nên các bệnh mãn tính. Điều này có nghĩa là đương quy có thể làm giảm nguy cơ mắc tất cả mọi thứ từ bệnh tim đến ung thư nhờ các hợp chất chống oxy hóa quan trọng này.

 

• Bảo vệ não và mạch máu

Phục hồi sau đột quỵ: Theo đánh giá tổng hợp Chinese Medicine (2011), polysaccharide và các thành phần khác của Đương quy có tác dụng giảm viêm, chống oxy hóa và hạn chế tổn thương não do thiếu máu cục bộ (ischemia-reperfusion injury).

Giảm nguy cơ sa sút trí tuệ mạch máu: cốt từ ligustilide và Z-ligustilide có khả năng ức chế apoptosis tế bào thần kinh và cải thiện chức năng nhận thức ở mô hình chuột già và đột quỵ.

 

• Hỗ trợ tiêu hóa, miễn dịch & giảm khối u

Một đánh giá tổng hợp (2025) cho thấy Đương quy có tiềm năng hỗ trợ điều trị ung thư tử cung bằng cách tăng chất lượng cuộc sống, giảm triệu chứng và ngăn ngừa tái diễn bệnh nhờ cơ chế phân tử của ferulic acid và caffeic acid .

Các tác động tăng miễn dịch, kháng viêm và khả năng hỗ trợ điều trị ung thư tiêu hóa, cải thiện kết quả điều trị sau phẫu thuật và xạ trị đã được ghi nhận trong các nghiên cứu gần đây.

 

Cách dùng & liều khuyến nghị

Dạng bào chế	Liều tham khảo	Gợi ý trải nghiệm
Củ khô	5–10g/ngày	Sắc với nước uống hoặc hầm với gà, táo đỏ để bồi bổ cơ thể.
Bột	1–2g/ngày	Pha với nước ấm hoặc trộn mật ong, uống sau ăn.
Viên nang chiết xuất	250–500mg/lần, 1–2 lần/ngày	Uống sau bữa sáng hoặc trưa để hỗ trợ tuần hoàn.
Trà thảo mộc	1 túi lọc/ngày	Hãm với 200ml nước nóng, uống ấm vào buổi sáng.
Tincture (chiết xuất lỏng)	1–2 ml/ngày (hoặc theo khuyến nghị trên nhãn)	Nhỏ vào nước ấm, uống trước bữa ăn.

 

Một số bài thuốc sử dụng đương quy

Phụ nữ kinh nguyệt không đều và cơ thể suy nhược

• Chuẩn bị: 12 gam đương quy, 8 gam bạch thược, 12 gam thục địa, 6 gam xuyên khung, và 600ml nước sạch
• Chế biến: Tất cả dược liệu cho vào sắc còn 200ml, để nguội uống 2 lần trong ngày, mỗi ngày 100ml.

 

Phụ nữ mắc nhiều bệnh sau khi sinh

• Chuẩn bị: 16 gam đương quy, 12 gam thục địa, 6 gam xuyên khung, 8 gam bạch thược, 4 gam gừng khô, 8 gam đậu đen sao, 8 gam trạch lan, 8 gam ngưu tất, 12 gam ích mẫu thảo, 10 gam bồ hoàn.
• Chế biến: Sắc uống một thang mỗi ngày.

 

Phụ nữ mang thai bị đau bụng

• Chuẩn bị: 120 gam đương quy, 600 gam thược dược, 160 gam phục linh, 160 gam bạch truật, 300 gam trạch tả, 120 gam xuyên khung.
• Chế biến: Tất cả dược liệu đem đi nghiền mịn, mỗi ngày dùng 3 lần, mỗi lần một thìa cà phê với nước pha rượu.

Phụ nữ khó có con

• Chuẩn bị: 16 gam đương quy, 8 gam bạch giao, 14 gam địa hoàng, 12 gam thược dược, 8 gam tục đoạn, 12 gam đỗ trọng.
• Chế biến: Sắc uống một thang mỗi ngày.

 

Phụ nữ mất máu là do băng huyết, tổn thương

• Chuẩn bị: 80 gam đương quy, 40 gam xuyên khung
• Chế biến: trộn đều các vị thuốc với nhau. Mỗi lần dùng 20 gam hỗn hợp trên với 2 bát nước và 1 bát rượu trắng. Sắc đến khi chỉ còn 1 bát, chia làm 2 lần uống trước khi ăn.

 

Đối tượng nên/ không nên dùng

Nên dùng:

• Phụ nữ kinh nguyệt không đều, đau bụng kinh
• Người thiếu máu, xanh xao, mệt mỏi
• Người bị suy nhược thần kinh, tuần hoàn kém

Không nên dùng:

• Phụ nữ mang thai
• Người đang dùng thuốc chống đông máu (như warfarin)
• Người sắp phẫu thuật

Lưu ý:

• Những người bị tiêu chảy mãn tính hoặc chướng bụng không nên sử dụng đương quy.
• Nó có thể ảnh hưởng đến nhịp tim và giảm huyết áp.
• Cần thận trọng đối với bệnh nhân tiểu đường, nhiễm virus cấp tính và đang điều trị bằng thuốc chống đông máu.
• Không nên dùng sâm tố nữ trong thời kỳ mang thai vì có thể ảnh hưởng đến hoạt động cơ của tử cung.
• Các bà mẹ đang cho con bú cũng nên tránh dùng thuốc vì có rất ít thông tin về ảnh hưởng của nó đối với trẻ sơ sinh qua sữa mẹ.
• Không dùng nếu bạn đang xạ trị (đương quy có thể gây viêm da do ảnh hưởng và do đó có thể làm trầm trọng thêm ảnh hưởng của xạ trị trên da).
• Bệnh nhân đang dùng thuốc chống đông máu nên tránh đương quy vì nó có thể làm tăng tác dụng của chúng.
• Bệnh nhân ung thư nhạy cảm với hormone nên tránh đương quy vì nó có tác dụng kích thích tố nữ.
• Phụ nữ có kinh nguyệt ra nhiều nên tránh dùng vì nó có thể làm tăng chảy máu.
• Người dùng sâm tố nữ nên hạn chế tiếp xúc với ánh nắng mặt trời hoặc sử dụng kem chống nắng trong khi dùng thảo dược.
• Phụ nữ đang mang thai hoặc dự định có thai thì không nên sử dụng vì nó có thể gây sảy thai.

 

Cách chọn Đương quy chất lượng

• Nguồn gốc: Ưu tiên Đương quy trồng tại Tứ Xuyên (Trung Quốc) – vùng dược liệu nổi tiếng, khí hậu phù hợp giúp tăng dược tính.

• Mùi vị: Có mùi thơm đặc trưng (mùi thuốc Bắc), vị hơi ngọt, cay nhẹ, không mốc hoặc có mùi lạ.

• Màu sắc: Thân rễ màu nâu sáng đến nâu vàng, mặt cắt ngang chắc, hơi bóng dầu.

• Hình dáng: Củ chắc, không rỗng ruột, nhiều rễ con tua ra xung quanh là dấu hiệu dược liệu tốt.

• Hoạt chất: Loại tốt có hàm lượng ferulic acid ≥ 0,05%, ligustilide ≥ 0,25% theo tiêu chuẩn Dược điển Trung Quốc.

• Đóng gói: Ưu tiên loại có bao bì kín khí, ghi rõ nơi trồng/trọng lượng/hạn dùng, đạt chứng nhận GMP hoặc kiểm nghiệm chất lượng từ cơ sở uy tín.

 

Cách dùng được nhiều người áp dụng

Công thức	Liều lượng	Gợi ý dùng
Trà bổ huyết	5–10g đương quy khô + 1 lít nước	Sắc uống 1–2 lần/ngày, giúp điều kinh, dưỡng huyết
Canh gà đương quy	10g đương quy + 1/2 con gà ác	Hầm 1–2 tiếng, ăn nóng, bồi bổ cho phụ nữ sau sinh, người suy nhược
Đương quy hầm táo đỏ – kỷ tử	5g đương quy + 5 quả táo đỏ + 10g kỷ tử	Hãm nóng hoặc hầm nhè nhẹ, dùng mỗi tối hỗ trợ tuần hoàn và giấc ngủ
Viên nang đương quy	250–500mg/lần, ngày 1–2 lần	Dùng sau ăn, phù hợp người bận rộn cần ổn định nội tiết

 

Hỏi – Đáp nhanh (FAQ)
Q: Dùng Đương quy liên tục có an toàn không?
A: Có thể dùng tới 6 tháng liều điều độ (~600 mg/ngày). Sau đó nên nghỉ 1–2 tuần để tránh lệ thuộc.

Q: Ai nên thận trọng khi dùng?
A: Không dùng cho phụ nữ mang thai, người dùng thuốc chống đông máu như warfarin, hoặc người chuẩn bị phẫu thuật vì Đương quy có thể tăng nguy cơ chảy máu.

Q: Nam giới có thể dùng Đương quy không?
A: Có. Đương quy giúp tăng tuần hoàn máu, giảm mệt mỏi, phù hợp với người tê thấp hoặc thiếu máu nhẹ.

 

Fun Fact

Dù thường được gọi là “nhân sâm dành cho phụ nữ”, Đương quy thực chất là một vị thuốc bổ huyết trong y học cổ truyền, chứ không phải là nhân sâm. Tại Trung Quốc, đây là cây dược liệu được dùng phổ biến nhất trong điều trị kinh nguyệt không đều và bồi bổ khí huyết – vượt qua cả ginseng và licorice.

Nguồn tham khảo:

1. https://www.mountsinai.org/health-library
2. https://www.verywellhealth.com/herbs-for-menstrual-cramps-89901?utm
3. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11085520/?utm
4. https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC11085520/?utm
5. https://agric4profits.com/all-you-need-to-know-about-angelica-sinensis-dong-quai/?utm
6. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27642354/
7. https://www.drugs.com/npp/dong-quai.html?utm
8. https://www.drugguide.com/ddo/view/Davis-Drug-Guide/51239/all/dong_quai?utm
9. https://reference.medscape.com/drug/angelica-atropurpurea-angelica-dahurica-dong-quai-344511?utm
10. https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371%2Fjournal.pone.0243750&utm